Chinees huwelijksgeluk in Indonesië

In 1901 trad een jonge Chinese vrouw uit de Han-familie in het huwelijk met een telg uit de Chinese familie Tan. Het feest werd gevierd in Meester Cornelis, een voorstad van Batavia in het voormalige Nederlands-Indië. Tegenwoordig is Jatinegara een onder-district in het oosten van Jakarta, Indonesië. De bruid Han Tek Nio en haar toekomstige echtgenoot Tan Tjoen Lee zagen er op de huwelijksdag schitterend uit. Waarom dit Chinese stelletje in Indonesië in het huwelijk trad en welke rol draken en feniksen hierin spelen, lees je in dit Wereldverhaal.

Open gallery

Handel en huwelijk

Al sinds de 12de eeuw voeren handelaren uit de zuidelijke Chinese provincies naar de Indonesische archipel. Hun handelswaar bestond onder meer uit zijde en porselein. Een deel van hen huwde met vrouwen uit het immigratieland, kregen kinderen en bleven er voorgoed. Zij startten hier vaak succesvolle ondernemingen. Vanaf het einde van de 19de eeuw mochten ook Chinese vrouwen naar Indonesië emigreren. Nakomelingen van Chinese en Indonesische voorouders, maar ook kinderen van Chinese ouders die in Indonesië waren geboren, werden Peranakan Chinezen genoemd. Peranakan is afgeleid van het Indonesische woord anak dat kind betekent.

Een schenking vol liefde

Han Tek Nio, die in 1901 met Tan Tjoen Lee trouwde, was de grootmoeder van Kan Sioe Yao. Meneer Kan schonk in 2015 een grote collectie objecten aan Museum Volkenkunde. Voorwerpen van zijn familie, die hij had meegenomen toen hij in de jaren ‘70 naar Nederland emigreerde. De aan elkaar gerelateerde families Kan, Han en Tan waren in de koloniale periode vooraanstaande burgers. H.H. Kan, grootvader van de heer Kan, was bijvoorbeeld bekend door zijn functie in de Volksraad van Nederlands-Indië.

Huwelijk Helene Tan en Riki Kan, 1928. Foto: Universiteitsbibliotheek Leiden, fotocollectie KITLV

RV-6206-1a, b en c

Onderdeel van zijn genereuze schenking was het zijden bruidskostuum waarin Han Tek Nio, zijn grootmoeder, in 1901 was getrouwd. Hierna is het kostuum nog gedragen door drie van zijn tantes: waaronder Helene Tan die in 1928 in het huwelijk trad.

Huwelijkse voorwaarden

Het huwelijk werd in de traditionele Chinees-Indonesische samenleving beschouwd als een van de belangrijkste rituelen in een mensenleven. Het waarborgde het voortbestaan van de familienaam en er werd gehoopt op nakomelingen die de verzorging van het voorouderaltaar op zich konden nemen. Men trouwde binnen de eigen sociale klasse.

Tot het begin van de 20ste eeuw werden deze huwelijken gearrangeerd. Ouders zochten in hun kennissenkring naar een geschikte partner of schakelden een huwelijksbemiddelaar in. Later kozen jonge mensen hun eigen huwelijkspartner, maar vroegen wel om goedkeuring van hun ouders. Wanneer beide families akkoord waren, bracht de familie van de jongen een formeel bezoek aan die van het meisje en overhandigde diverse geschenken en gerechten. De familie van de bruid schonk op haar beurt onder meer kleding aan de bruidegom. Nadat de Chinese kalender was geraadpleegd, werd een gunstige datum voor het huwelijk bepaald.

Na 1919 moesten huwelijken van Chinezen in Nederlands-Indië voldoen aan de Nederlandse wetgeving. Vanaf de jaren 1930 werd het ook gebruikelijker om in een westers pak en witte trouwjurk te trouwen. Tot die tijd droegen bruid en bruidegom bij hun huwelijk een kostuum dat leek op de officiële kleding die aan het Chinese keizerlijk hof werd gedragen.

Bong Lap Sine en echtgenote op hun trouwdag te Singkawang (West-Kalimantan), 1924-1932, fotograaf onbekend, RV-A440-LL-278

De keizer te rijk

Het kostuum van de bruid lijkt op de draken-jas en -rok die de vrouw van een mandarijn bij officiële gelegenheden droeg; de bruidegom droeg het ‘groot tenue’ van een mandarijn. Het bruidspaar werd in sommige delen van China echt beschouwd als Keizer en Keizerin voor één dag.

Ook in veel Indonesische culturen komt deze gewoonte voor: het bruidspaar wordt voor één dag als koninklijk paar gekleed. Het kostuum van de bruid is afgeleid van de indrukwekkende draken-mantels van de Chinese keizers en ook de feniks, de vogel die symbool staat voor de keizerin, is verwerkt in haar kostuum. De draak en de feniks beelden samen huwelijksgeluk uit, het vruchtbare samengaan van man en vrouw.

Detail RV-6206-1c

Deze betekenisvolle gelukssymbolen op de prachtige kleding van Han Tek Nio en haar toekomstige echtgenoot Tan Tjoen Lee maakten dat zij zich voor één dag een keizerlijk paar konden voelen. Meer weten over dit en andere prachtige Chinese bruidskleding uit onze collectie? Lees dan hier verder.

Dit Wereldverhaal is gebaseerd op dit ModeMuze blog van Francine Brinkgreve, dat op 12 februari jl. verscheen.
NMvW is partner van Modemuze, een online modeplatform waar onze conservatoren en andere professionals blogs publiceren over modeontwerpers, fashion en ‘minder nieuwe’ kleding en kledingaccessoires. Ook onze collectie kleding en kledingaccessoires zijn daar te zien.