Keti Koti
Auteur: Daan van Dartel

Mode en erfgoed uit Suriname

Mode en erfgoed uit Suriname

Prachtige hoofddoeken, volumineuze rokken en wijduitstaande jasjes: de ‘koto’. Door de een gezien als een typisch Surinaamse kledingstijl om trots op te zijn. Voor de ander een overblijfsel uit de slavernijperiode, waar je niets meer mee te maken wilt hebben. Lees hier alles over dit betekenisvolle ensemble.

Kotomisi & Keti koti

Wie kent het beeld niet van de optocht van Afro-Surinaamse vrouwen met prachtige hoofddoeken (angisa) volumineuze rokken (koto) en wijduitstaande jasjes (yaki) die op 1 juli door Amsterdam wandelen op weg naar het Oosterpark. Daar wordt het jaarlijkse bevrijdingsfeest Keti Koti, gebroken ketenen, gevierd; de afschaffing van slavernij in Suriname die in 1863 op die dag plaatsvond.  Afro-Surinaamse vrouwen die een koto dragen worden kotomisi genoemd; misi betekent mevrouw. De rokken staan wijd uit, door stijfsel maar ook doordat er vaak meerdere rokken onder zitten: een koto hoort veel volume te hebben. De kledingstukken kunnen dezelfde print hebben, (h)eristel, maar ook van verschillende stoffen gemaakt zijn. De Surinaamse vlag is een populaire print.

Verschillende gevoelens

Voor de één is de koto een overblijfsel uit de slavernijperiode en een complex erfgoed. De ander ziet het ensemble als een echte Surinaamse kledingstijl, dat zich na de slavernijperiode tot haar huidige vorm heeft ontwikkeld en invloeden uit verschillende culturen in zich draagt: iets om trots op te zijn! Vrouwen die een koto dragen stralen dit met verve uit. Er wordt gezegd dat het dragen van een koto je doet ‘groeien’ en dat een koto ruimte in mag, nee, moét nemen. Bij feestelijke gelegenheden zoals verjaardagen, bruiloften of koto-dansi (een dansfeestje) worden traditionele en moderne koto gedragen, die zich ontwikkelen naar de laatste mode.  

koto
Drie verschillende traditionele koto met Angisa, yaki en koto, Paramaribo, resp. ca.1900, voor 1960 TM-5193-2, TM-4181-1, TM-5677-1

Een nooit bewezen verhaal

In boeken uit de 17e en 18e eeuw wordt steeds herhaald dat een vrouw van een plantage-eigenaar de koto bedacht zou hebben om de blote lichamen van haar tot slaafgemaakte vrouwelijke bedienden te verhullen, zodat haar (witte) man niet verleid werd. Dit verhaal is hardnekkig, ook in recentere publicaties, maar het is onbekend waar die informatie vandaan komt. Onderzoek toont aan dat de koto door allerlei verschillende invloeden ontstond en tot slaafgemaakte Afro-Creoolse vrouwen een geheel eigen stijl ontwikkelden.

Koto op de plamtage
Paramaribo, 1880-1900, fotograaf J.E. Julius Eduard Muller TM-60008917; Suriname, ca. 1900, fotograaf onbekend RV-A160-23

Hoe meer hoe beter 

In de collecties van het Tropenmuseum, Museum Volkenkunde en het Wereld Museum bevinden zich 36 volledige koto (ensembles), ca. 450 angisa (hoofddoeken), 34 kotomisi-poppen, en vele afbeeldingen op prenten, schilderingen en kalebassen. Voor de stijl gold hoe meer kledingstof, hoe rijker, krachtiger en belangrijker.
 

kotomisi pop
Kotomisi-pop, Commewijne-district,1824
TM-A-6195a

De koto en kotomisi-poppen laten een enorme diversiteit aan stijlen zien; met kortere rokken, langere yaki, verschillende patronen en kleurstellingen, meerdere onderrokken en verschillende empi (hemdjes) en pangi (wikkeldoeken). Vroeger werden koto met borduurwerk versierd, tegenwoordig met kleurige florale applicaties die vaak afkomstig zijn uit Thailand. Soms worden de kledingstukken daar ook in opdracht gemaakt. De koto in onze collectie zijn vooral uit de eerste helft van de 20e eeuw en meestal geschonken door mensen die in Suriname werkten.

Nieuwe aanwinsten

De Surinaamse ontwerper Jürgen Patrick Joval (Paramaribo, 1980) presenteerde een 24-delige collectie tijdens het Ode aan de Koto gala in Amsterdam op 3 juni 2018. Twee ensembles uit die collectie maken nu deel uit van onze collectie. Joval combineert hedendaagse mode met een ode aan Surinaams erfgoed. Hij wil de ‘koto levend houden in een nieuwe vorm’. De stoffen en technieken zijn nieuw, de vorm en manier van dragen historisch.

Koto

 


Waarderi koto
Het witte ensemble kreeg de naam Waarderi koto en is letterlijk een viering. Er zijn beschilderde historische foto’s van monumentale gebouwen in Paramaribo op afgebeeld.
 
Tu Kondre Uma
Het ensemble met de Nederlandse en Surinaamse vlag heet Tu Kondre Uma. Tu kondre betekent twee landen, Uma betekent vrouw. Op de zoom van de ondro empi (onderjurk) staat de datum van de Onafhankelijkheid van Suriname, Srefidensi:, op 25 november 1975. Op de schouderdoek is het wapenschild van Suriname afgebeeld.

Meer koto en kotomisi zien?: Kijk dan hier.

Meer weten over Kotomisi-poppen lees dan hier verder.

Meer weten over angisa lees dan hier verder.

Op het online platform Modemuze is nog veel meer te lezen over de koto, angisa en kotomisi-poppen. Het NMVW is partner van Modemuze. Een online modeplatform waar onze conservatoren en andere professionals blogs publiceren over modeontwerpers, fashion en ‘minder nieuwe’ kleding en kledingaccessoires. Ook onze collectie kleding en kledingaccessoires is daar te zien.